روتیتر: کرمان – شهداد شهر زیبایی و عجایب کویر و آخرین نقطه مسکونی در بخش جنوبی گسترده‌ترین کویر فلات مرکزی، این روزها به قلب گردشگری استانی تبدیل‌شده که مدال ۵ اثر ثبت جهانی را بر سینه‌اش زده است.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی روتیتر، امیرعباس صفوی نژاد: شهر شهداد و افسانه‌های شگرف سالمندانش که شبانه‌روز در گوش کودکان کویرنشین زمزمه می‌شود حالا دیگر شهری در حاشیه کویری خشک و بی‌آب‌وعلف نیست، شهداد را حالا بانام تمدن دوهزارساله خبیص، شهر کوتوله‌هایش و شهر مردانی که نخستین کوره‌های مس و شیشه‌گری را بنا کردند و نخستین پرچم ایران‌زمین را به اهتزاز درآوردند می‌شناسند.
شهداد هرچند این روزها دمای ۵۴ درجه سانتی‌گراد را تجربه می‌کند اما نخلستان‌های زیبا و شهره جهانی‌اش این شهر را سرزنده نگاه داشته است.
کرمان و شهداد طی چهار روز گذشته رخدادی به‌یادماندنی را پشت سر گذاشت و سه قنات و کویر لوت را در فهرست آثار جهانی ثبت شد.
و حالا از ۲۱ پرونده ثبت جهانی ایران، پنج پرونده‌اش به نام کرمان ثبت‌شده که شامل هفت اثر، ارگ بم، باغ شاهزاده ماهان، روستای صخره‌ای میمند، قنات‌های جوپار، اکبرآباد و قاسم‌آباد و حالا کویر لوت می‌شود.
۷۰ درصد از کویر لوت در کرمان قرار دارد
کویر لوت هرچند بین سه استان کرمان، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان مشترک است اما ۷۰ درصد از پهنه کویر در کرمان واقع‌شده است و ۹۵ درصد از آثار طبیعی شناخته‌شده این پهنه گسترده نیز که منحصربه‌فرد و بی‌همتا هستند در کرمان جای گرفته‌است.
ده‌ها قلعه و کاروانسرا و راه به‌جای مانده از جاده ابریشم و کلوتهای شهداد، نبکاها، رودخانه شور، گندم بریان، گرم‌ترین نقطه جهان با دمای ۶۸ درجه سانتی‌گراد و بلندترین تپه‌های شنی جهان در شهرستان ریگان در همین کویر قرار دارد کویری که بر فرازش قلعه تاریخی ارگ بم قرارگرفته و نشانگر تاریخ و تمدن کهنی است که در این منطقه وجود دارد.
در اکثر ایام سال تورهای گردشگری در منطقه شهداد حضور دارند و گردشگران داخلی و خارجی این منطقه را به‌عنوان یکی از مکان‌های موردعلاقه برای اسکان انتخاب می‌کنندبازسازی قلعه شفیع‌آباد و تبدیل‌شدن این قلعه تاریخی در کویر لوت و به مرکز گردشگری یکی از سکوهای پرتاب این منطقه برای رونق بیشتر است، ضمن اینکه کمپ کویری شهداد نیز پس از بازسازی به یکی از مهمترین مراکز تجمع گردشگری تبدیل‌شده است و مسئولان گردشگری استان نیز سعی دارند فرهنگ بومگردی را در روستاها و شهر شهداد بیش از گذشته توسعه دهند.
زهرا ابراهیمی، یکی از فعالان گردشگری استان کرمان در گفتگو با مهر از افزایش تورهای گردشگری و کویر نوردی در کرمان خبر داد و گفت: خوشبختانه در اکثر ایام سال تورهای گردشگری در منطقه شهداد حضور دارند و گردشگران داخلی و خارجی این منطقه را به‌عنوان یکی از مکان‌های موردعلاقه برای اسکان انتخاب می‌کنند.
وی بکر و عاری از دخالت‌های انسانی بودن منطقه و حضور در طبیعی زیبا و سکوت و آسمان کویر را در کنار زیبایی و عجایب کویر برای گردشگران قابل‌توجه دانست و افزود: اکثر گردشگران خارجی این منطقه اروپایی و از کشورهای سردسیر هستند و در عمر خود کویر را ندیده‌اند.
وی افزود: حضور در مکانی که حتی یک عامل انسانی هم در آن وجود ندارد برای این افراد تجربه‌ای تکرار نشدنی و زیباست ضمن اینکه رصد آسمان کویر در شب و اقامت در کویر در کنار امنیت منطقه ساعاتی به دور از تجملات شهری را برای گردشگران می‌سازد.
حضور گسترده اروپایی ها در کویر
ابراهیمی افزود: در سال گذشته و سال جاری تعداد تورهای خارجی و به‌خصوص اروپایی که وارد کویر لوت شده‌اند به‌مراتب افزایش‌یافته است و با ثبت جهانی کویر لوت مسلماً این رویه تداوم نیز خواهد داشت.
این فعال گردشگری در خصوص زیرساخت‌های گردشگری گفت: کمپ شهداد وضعیت قابل قبولی برای گردشگران دارد ضمن اینکه با فعال شدن مراکز رفاهی محلی و بومگردی بسیاری از مردم منطقه زندگی خود را مطابق با پذیرایی از گردشگران تغییر داده‌اند و بسیاری از گردشگران در مراکزی که مردم تدارک دیده‌اند اسکان می‌یابند و این امر موجب درآمدزایی برای روستاییان شده و مهاجرت معکوس را رقم زدن است.
مدیر پایگاه ثبت جهانی کویر لوت و معاون گردشگری میراث فرهنگی استان کرمان نیز در گفتگو با مهر اظهار داشت: وجود این تعداد آثار ثبت جهانی نشان می‌دهد ما پتانسیل لازم برای تبدیل‌شدن به نخستین استان گردشگری کشور راداریم و باید در این خصوص برنامه‌ریزی کنیم.
کویر لوت تنها یک اسم نیست بلکه مجموعه‌ای از هزاران جاذبه منحصربه‌فرد است که جای کارهای مطالعاتی و علمی گسترده را برای سال‌ها باز می‌کند و باید در این خصوص برنامه‌ریزی کردمحمد جهانشاهی ثبت جهانی کویر لوت را گامی بسیار مهم در این خصوص دانست و افزود: زمانی همین کویر برای استان به‌عنوان تهدید دیده می‌شد اما در حال حاضر کویر لوت یکی از افتخارات استان است و باید برای ایجاد زمینه‌های توسعه گردشگری در این زمینه تلاش کنیم و در همین راستا بوده که تعداد گردشگران خارجی در کرمان بسیار رشد کرده و این روند ادامه دارد.
وی تصریح کرد: کویر لوت تنها یک اسم نیست بلکه مجموعه‌ای از هزاران جاذبه منحصربه‌فرد است که جای کارهای مطالعاتی و علمی گسترده را برای سال‌ها باز می‌کند و باید در این خصوص برنامه‌ریزی کرد.
جهانشاهی افزود: همچنین ثبت جهانی این تعداد آثار تاریخی و طبیعی در کرمان بار مسئولیت را هم سنگین می‌کند درواقع باید متناسب با داشته‌هایمان صنعت گردشگری نیز رشد کند و برنامه‌ریزی در همین راستا انجام شود زیرا این صنعت در کنار زیرساخت‌های اندکی که نیاز دارید یک اقتصاد پایدار و پویا است و عملاً بسیاری از کشورهای جهان با ایجاد جذابیت از همین مسیر اقتصاد کشورشان را توسعه می‌دهند.
وی در خصوص حفاظت از این آثار گفت: کویر لوت درواقع نخستین اثر طبیعی ثبت جهانی در کشور است و در کشورهای مختلف نیز از این جمله آثار به‌صورت محدود ثبت‌شده است و باید به این نکته نیز توجه کنیم که برای باقی ماندن در این فهرست بازدیدهای مکرری انجام می‌شود به همین دلیل باید از هرگونه دخل و تصرف در این عرصه جلوگیری شود.
لزوم حراست از نخستین مجموعه طبیعی ثبت جهانی
باوجود تمام فرصت‌هایی که ثبت این تعداد آثار جهانی در کرمان به وجود آورده است برخی نیز نگران حراست و نگهداری از این آثار هستند، به هر صورت به نظر می‌رسد مدیریت ارشد استان کرمان نیز در زمان مشکلات اقتصادی بهترین راه برای توسعه استان کرمان را استفاده از کم‌هزینه‌ترین داشته‌های استان دیده است، داشته‌هایی که در کنار کم‌هزینه بودن بیشترین منفعت را نیز عاید استان خواهد کرد.
مرمت آثار تاریخی در شهر کرمان، ایجاد مسیرهای گردشگری، رونق بافت تاریخی کرمان و احیای آثار در حال تخریب که حالا خود به‌عنوان کاندیدهای بعدی برای ثبت جهانی موردتوجه قرار دارند مانند باغ فتح‌آباد نشان‌دهنده ایجاد نگاه‌های جدید در بحث گردشگری در استان کرمان است.
نگاهی به جاذبه‌های کویر لوت
این کویر هرچند درگذشته از ناشناخته‌ترین بخش‌های طبیعت کرمان محسوب می‌شد اما در حال حاضر این بخش از طبیعت ایران به‌عنوان یکی از جذاب‌ترین مکان‌های گردشگری برای گردشگران خارجی محسوب می‌شود.
کلوتهای شهداد
کلوت به کوههای شنی‌ای می‌گویند که براثر عامل فرسایشی باد و آب ایجاد می‌شود و فرم‌ها و شکل‌های مسحورکننده‌ای را می سازد که کمتر کسی می‌تواند پس از دیدن این مناظر انگشت‌به‌دهان نماند و مسحور این زیبایی بی‌مانند نشود.
کلوت که از ترکیب دو واژه «کل» به معنی آبادی و «لوت» که نام بیابانش است گرفته می شود.
وقتی ناگهان در دل بیابان لوت چشمتان به سازه‌های خاکی عجیب‌وغریب بیفتد و این سازه‌های خاکی تا چشم کار می‌کنند دیده می‌شوند، انگار وارد یک شهر شده‌اید. شهری بدون هیچ سکنه‌ای که انگار تنها برای ارواح ساخته‌شده. شاید برای همین است که می‌گویند اینجا شهر جن و پری است، شهداد تا کرمان صد کیلومتر فاصله و تا شهر افسانه‌ای «کلوتها» ۴۰ کیلومتر فاصله دارد.
نبکاها بزرگ‌ترین گلدان‌های طبیعی
در نزدیکی شهداد، «نبکا» ها (گلدان‌های کویری) وجود دارد که گاه طول آنها به ۱۰ متر می‌رسد؛ در حالی که بلندترین نبکاهای صحراهای آفریقا سه متر طول دارند.
شهر افسانه‌ای کلوتها ۱۱ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و حدود ۲۰ هزار سال قبل، با فرسایش آبی و بادی به وجود آمده است. در کویر شهداد، ۱۰۰ هکتار نمکزار به شکل جوشش تخم مرغی وجود دارد که در هیچ جای دنیا مشابه آن نیست. در محدوده‌ای ۳۰ هزار کیلومتری در دل لوت، هیچ حیاتی وجود ندارد.
گرم‌ترین نطقه زمین
گرم‌ترین نطقه زمین طبق تحقیقات ناسا در کویر مرکزی لوت قرار دارد هر چند تصور می‌شد این مطنقه گندم بریان است اما بعداً مشخص شد در کنار گندم بریان نطقه ای دیگر در چند کیلومتری منطقه گندم بریان وجود دارد که گرمای هوا در آن در تابستان به ۷۰ درجه نیز می‌رسد. در این نقطه آنقدر هوا گرم است که باکتری هم نمی‌تواند به حیات خود ادامه دهد.
شاهد این ادعا جسد سالم گاوی است که در زمستان سال ۱۳۶۵ در کویر لوت تلف شده است. پس از گذشت ۱۵ سال از آن زمان، جسد این گاو در حالی که براثر نور شدید آفتاب خشک شده بود بدون هیچ تغییری پیدا شد.
تمدن خبیص و نخستین پرچم ایران
«خبیص»، یا نام قدیم شهداد، درحاشیه غربی و دامنه شرقی کوهستان سیرچ واقع شده است. این بخش در پای بلندترین کوههای این ناحیه، یعنی سیرچ و جفتان، قرار گرفته است و ارتفاع بلندترین قله آن به ۳ هزار و ۹۹۰ متر می‌رسد.
قلل ارتفاعات این کوهستان تا اواخر اردیبهشت ماه پوشیده از برف است؛ از این رو، آب‌های فراوانی به طرف دشت جریان دارد.
در حاشیه غربی دشت لوت، جز در منطقه بم، هیچ مکانی به این اندازه از آب دایمی برخوردار نیست. به نظر می‌رسد که از هزاران سال پیش، اطراف خبیص بزرگ‌ترین ناحیه برای تمرکز جمعیت بوده است.
شهداد در ارتفاع ۴۳۰ متری از سطح دریا قرار دارد. از سمت شرق فاصله آن تا دشت لوت حدود ۳۰ کیلومتر و مشرف به جلگه‌ای است به نام تکاب که بخش اصلی خبیص را تشکیل می‌دهد.
تمدن خبیص نام تمدنی است که در کاوش های صورت گرفته آثار مختلفی از آن پیدا شده است که یکی از مهمترین این آثار پرچمی است که به عنوان کهنترین پرچم ایران شهرت دارد و در تهران نگهداری می شود.
رودخانه شور
آب دایمی شهداد از رودخانه «درختنگان» تأمین می‌شود. این رودخانه از ارتفاعات «هی‌نامان» سرچشمه می‌گیرد و از راه دره درختنگان عبور می‌کند؛ در مدخل تنگه «چهار فرسخ»، به طرف شمال منحرف می‌شود، سپس از طریق آبادی ابراهیم‌آباد به سوی لوت جریان می‌یابد. آب این رودخانه در زمستان فراوان و در تابستان کم می‌شود. در تنگه چهار فرسخ، شعبه‌ای از رودخانه درختنگان جدا شده و مستقیم رو به شرق، به طرف شهداد، جاری است.
شهداد کنونی به شکل مثلثی است که رأس آن به طرف دره «کناران» و قاعده آن به سمت شرق در حوزه تکاب قرار گرفته است و به کلوتهای موازی حاشیه لوت منتهی می‌شود. زمینهای شهداد تمام پوشیده از باغهای مرکبات و خرماست.
هم اکنون در کنار سختی های ناشی از خشکسالی و تاثیر منفی بر کشاورزی و گرمای هوا اما ثبت جهانی این منطقه و حضور گردشگران، مردم بومی را برای ماندن در منطقه تشویق کرده است و مردم محروم درآمدی ثابت پیدا کرده اند.