علی اهوازی، اسطوره کمتر شناخته‌شده پزشکی ایران

روتیتر: علی اهوازی یکی از مفاخر ایران و جهان به شمار می‌آید که کتابش را ساختارمند‌تر از الحاوی رازی و کاربردی‌تر از قانون ابوعلی سینا دانسته‌اند.

بزرگترین سرمایه یک ملت نخبگان، دانشمندان و فرهیختگان آن سرزمین است.
شناخت مفاخر علمی فرهنگی و هنری یک ملت و تلاش برای الگوسازی آن‌ها تا حد قابل توجهی در اعتلای هویت فردی، اجتماعی و ملی آن ملت موثر خواهد بود.
مرور و خواندن زندگی مفاخر تاریخی کشور، پیوند نسل جوان را با افتخارات گذشته تاریخی به همراه دارد و حس افتخار ملی در آن ها ایجاد و تقویت می کند.
یکی از این مفاخر علی بن عباس مجوسی اهوازی است، پزشک ایرانی و خوزستانی که خدمات شایسته‌ای به طب اسلامی و طب جهان ارائه کرده است.
بزرگترین اثر وی کتاب کامل‌الصناعه یا طب مَلِکی است.
به باور پژوهشگران علی اهوازی پس از رازی و پیش از ابوعلی سینا یکی دیگر از ستاره‌های درخشان پزشکی ایران و جهان به شمار می‌آید که کتابش را ساختارمند‌تر از الحاوی رازی و کاربردی‌تر از قانون ابو علی سینا دانسته‌اند.
دانشمند کمتر شناخته شده‌ای که اهالی خوزستان هم سزاوارانه اورا نمی‌شناسند.
اشکان زارع، کارشناس و پژوهشگر تاریخ درباره او می‌گوید: یکی از پزشکان نامدار و کارساز سده چهارم هجری بی‌گمان علی پسر عباس مجوسی اهوازی است.
وی بیان کرد: اگرچه علی و پدرش مسلمان بودند، اما چون خاندانش کیش زرتشتی داشتند او را مجوسی می‌خواندند.
وی افزود: اگر چه درباره زادگاه این پزشک خوزی نگرش یکسانی نیست و از ارجان و اهواز نام برده می‌شود، اما همه رخدادنگاران و گزارش‌های تاریخی اهواز را در این زمینه برجسته‌تر می‌دانند.
به گفته وی، علی٬ پزشکی را پیش ابوماهر پارسی آموخت و توانست به دلیل دانش و توانمندی‌هایی که داشت پزشک ویژه‌ی عضدالدوله فنا خسرو بزرگترین امیر آل‌بویه گردیده، در بیمارستان عضدی شیراز و بغداد کار کند.
زارع با بیان این که کامل‌الصناعه یا طب ملکی، شناخته شده‌ترین کتاب علی مجوسی اهوازی است گفت: اهوازی در این کتاب چگونگی برخورد با بیماران، اندام‌شناسی،  آسیب‌های روانی و کالبد‌شناسی را در بیست فصل بررسی کرده است؛ که ۱۰ فصل اول آن  مقدمات نظری و ۱۰ فصل دیگر بر جنبه‌های عملی پزشکی تأکید دارند.
کتاب ملکی موضوعات مختلفی مانند آناتومی، فیزیولوژی، بیماری‌های روانی و علوم اعصاب را پوشش می‌دهد. او همچنین بر اخلاق در پزشکی و رابطه سالم بین پزشک و بیمار تأکید دارد.
این پژوهشگر تاریخ خاطرنشان کرد: علی اهوازی پس از زکریای رازی و پیش از پورسینا می‌زیسته تا روزگار خود پزشکی پیشرو بوده است، زیرا افزون بر نگاه نظری، به شیوه‌ی عملی هم پیشنهاد درمان را در کتاب خود داده است.
وی افزود: اهوازی برای نخستین بار به درد‌های روانی مانند افسردگی، فراموش‌کاری، روان‌پریشی پرداخت.
هم‌چنین راه درمان آبله را پیدا کرده، از بیماری مننژیت و عروق‌شعریه(مویرگ‌های آلت تناسلی مردان) سخن گفت. 
وی درباره شهرت این پزشک ایرانی گفت: دانش این پزشک خوزستانی  آن‌چنان از سوی فرنگیان ستایش شده که به وی فرنام(لقب) هالی عباس «HalyAbas» داده‌اند و کتابش نزدیک به ۵۰۰ سال در اروپا آموزش داده می‌شد.
زارع اضافه کرد: کتاب اهوازی در سال۱۰۸۷ میلادی به دست «کنستانتین آفریقایی»، در سال ۱۱۲۷ از سوی «استفان‌انتاکیه‌ای» به زبان لاتین و در سال ۱۹۰۳ میلادی به فرانسه برگردان شده است.
وی در پایان یادآور شد: روش علمی مورد استفاده او در مورد پدیده‌های طبیعی در کتاب ملکی شباهت زیادی به روش امروزی مورد استفاده در تحقیقات پزشکی دارد.
از تاریخ درگذشت علی اهوازی مجوسی و شرح حال وی تفصیلی در دست نیست همین قدر می‌دانیم که تا سال ۳۸۳ ه‍. ق زنده بوده‌است.
بایسته است دست‌اندرکاران شهر اهواز و خوزستان از شورای شهر، شهرداری و دانشگاه علوم‌پزشکی گرفته تا آموزش وپرورش، ارشاد اسلامی و اداره کل میراث فرهنگی به خجستگی یکم شهریور و روز ملی پزشک در پاسداشت و شناساندن این پزشک حاذق ایرانی و خوزستانی گام‌های موثری بردارند.